Geylang (Phan An)

Em ngước lên nhìn tôi. Lúc đó trời đã tạnh mưa, người ta lại đổ ra ngồi bên những cái bàn kê la liệt trên vỉa hè. Tôi đang đi ngang qua những tấm biển ghi chữ Tàu màu vàng trên nền đỏ, những tấm biển chào mời ăn cháo ếch và gà nấu nồi đất, lại có một tấm biển đề "Bar Xinh Đẹp," thì em ngước lên nhìn tôi. Hoặc chỉ là nhìn thấy tôi, thế nào cũng được. Tôi không biết miêu tả ánh mắt của một người, những là hồ thu, và long lanh, nào lông mày như rèm cửa trong khi lông tao như chổi cùn các thứ - ngày xưa đi học và ngày nay viết lách lung tung những khi rảnh rỗi cho qua tháng đoạn ngày tôi luôn tránh tả các thể loại nhân diện như người ta tránh hủi. Nhưng đúng lúc tôi bước ngang qua thì em ngước mắt lên nhìn tôi. Em lại còn cười nhẹ một phát. Thế là tôi biết em là người Việt. Quả thật thần sầu. Nói sến mà rằng, như là mối nhợ tâm linh giữa hai tâm hồn xa xứ vậy, liếc phát biết ngay. Tưởng chừng có thể tới vỗ vai hoặc phía dưới vai một ít để chào mừng, thay cho đại bác hay súng lệnh như mỗi lần có nguyên thủ quốc gia được thủ đô chào đón. Nhưng tôi không tới vỗ vai hoặc cái bộ phận phía dưới vai của em. Vì em không ngồi một mình. Tất nhiên là dung mạo em cũng chẳng có gì xuất chúng, thậm chí má em hơi hóp, mũi em hơi khoằm, em lại đánh một cú má hồng kinh điển, nhìn chẳng khác nào chú Tễu, nhưng ở khu vực này chẳng có con gái hoặc con mụ nào ngồi một mình. Hay đứng một mình. Hay nằm một mình. Chính thế, em ngồi cùng bàn với ba thằng cha hình dung kì dị, gồm một thằng hói bụng phệ, một thằng hói ốm đói, và một thằng hói sống nội tâm không xác định được gia cảnh. Chúng nó ăn uống nhuồm nhoàm và tán láo bằng tiếng Tàu. Em ngồi với bọn ấy. Nên chi khi tôi đi ngang qua và em ngước mắt lên nhìn thì tôi không nói gì cả, cho dù tôi biết em là người Việt, vì cái sợi dây tâm linh huyền bí dài bốn ngàn năm có lẻ mà tôi đã nói phía trên, và tôi cứ thế đi luôn. 

Em sẽ thông cảm cho tôi. Em sẽ không trách tôi về cái sự lạnh nhạt của tình đồng hương. Vì tôi có biết em đâu mà chào với chả mừng. Em bảo bọn nguyên thủ cũng chả biết gì nhau, nhưng chúng vẫn treo cờ và bắt tay đấy ư? Em ơi bọn ấy là cái bọn đạo đức giả, nói làm gì. Đầu tháng chúng nó bắt tay Tàu, cuối tháng lại thấy chúng nó bắt máy bay bay sang bắt tay Tây. Nói làm gì. Sự thể là, tôi chẳng biết em. Cũng như em chẳng biết tôi. Em nhìn tôi, rồi em cười với tôi, chẳng qua là vì bọn kia nói tiếng Tàu xí lô xí là, em chẳng hiểu cái ôn gì, nên em nhìn vu vơ cười hơ hớ đấy thôi. 

Nhưng tôi vẫn muốn nghĩ một ít. Nghĩ vu vơ thôi, chẳng có ý nghĩa gì rõ rệt. 

Tôi tự hỏi tên em là gì. Khi em cất tiếng khóc chào đời, khi mẹ em còn đầm đìa mồ hôi, nét mặt đau đớn mà mãn nguyện, khi bố em lúng túng đỡ lấy em nhỏ xíu nhăn nheo trong hai bàn tay thô ráp to bè, miệng nở nụ cười ngượng nghịu mà lòng chỉ muốn hét cho vỡ cái sự sung sướng ngập tràn của mình ra, thì em đã có tên rồi. Tên em là gì? Hẳn là cái tên bố mẹ đặt cho lúc sinh thành, mong cho em lớn lên được bình an, hạnh phúc. Cha mẹ nào lại chẳng muốn con mình được bình an hạnh phúc. Tên tôi trong chữ Hán là hình ảnh người phụ nữ dưới mái nhà. Như em ngồi dưới mái nhà. Chắc là cha mẹ tôi cũng chỉ mong muốn tôi hạnh phúc và bình an thế thôi. Còn em thì sao? Em còn giữ cái tên bố mẹ đặt cho không, hay em đã đổi cái tên gì đó cho dễ đọc dễ nhớ hơn rồi? 

Quê em ở đâu? Quê tôi ở xa lắm, thậm chí cách đây không lâu còn không có được cái tên trên bản đồ. Làng tôi không đẹp. Con sông chảy quanh làng, người ta đào lấy cát bán cho thương lái, lòng sông nhiều hố sâu, nên nhiều người chết đuối. Thầy dạy tôi năm lớp ba, vợ con thầy chết đuối, thầy ngất xỉu trước mặt tôi, trên bờ sông. Rồi thầy bỏ làng đi mất. Nhà thầy giờ bỏ hoang, trước sân dây bìm bìm mọc nhiều. Quê em có sông không? Quê em có đẹp không? Chắc là không, vì em cũng bỏ làng đi mất rồi, như thầy tôi vậy. "Bao đứa trẻ con đã chết, dưới mặt trời ô nhục…" Không em, quê hương mình không đẹp chút nào đâu. Người ta chỉ chụp ảnh thôi, trong ảnh chỉ có cò bay, không có người chết đuối, không có thầy tôi ngất xỉu. Những đồng xanh, biển rộng, núi cao chỉ là lừa mị. Không đẹp chút nào đâu. 

Em đi học trường nào? Các thầy cô có cưng em không? Thầy giáo có gọi em lên bảng và lấy thước khẽ vào ngón tay? Cô giáo có khen em viết văn hay, bảo sau này em có thể trở thành nhà văn, nhà báo? Trước trường có ông lão bán kem, bán kẹo bông, khắc bút không? Bạn thân nhất của em đang làm gì? Đứa bạn cùng bàn vẫn thường cùng em kẻ nét phấn tranh giành từng xen-ti-mét mặt bàn giờ này ở đâu? Mỗi năm em có đi họp lớp không? Chắc là không. Năm ngoái tôi có đi họp lớp đấy. Tôi gặp lại bạn bè tôi, họ lớn cả rồi, họ có chồng có vợ. Có những người giàu, cũng có những người chưa thành công mấy. Có những người tôi chỉ còn nhớ mặt chứ không nhớ được tên, tôi nhìn họ rồi cười. Em cũng sẽ nhìn bạn em rồi cười. Có thể. Hoặc cũng có lẽ em không nhìn, cũng không cười. Em sẽ cười với tôi, một người không quen biết đi ngang qua trước mặt, em sẽ cười với ba lão già mọi rợ nói thứ tiếng em không hiểu, nhưng có lẽ em sẽ không cười với bạn bè em, cũng như bạn bè em có lẽ sẽ không cười với em khi tình cờ gặp nhau trên đường.

Bố mẹ em làm nghề gì? Bố mẹ em muốn em làm nghề gì? Lúc còn bé em muốn làm nghề gì? Lúc còn bé tôi gầy tong teo, cổ tôi hõm sâu, vai tôi nhô lên nhọn hoắc, ước mơ của tôi là lái tàu vũ trụ. Vì người ta bảo tôi: Nước ta đã bay vào vũ trụ được rồi. Nên có ai hỏi tôi muốn làm gì sau này, tôi đáp ngay "Phi hành gia." Họ cười. Tôi cũng cười, thích chí lắm, tôi hãnh diện vì có một ước mơ phi thường. Em có muốn lái tàu vũ trụ không? Vẫn có phi công là phụ nữ đấy em. Không phải của nước mình, hiển nhiên rồi. Nước mình chỉ có vài phi công lái máy bay hạng nhỏ tới tới lui lui giữa Sài Gòn và Phú Quốc thôi. Nhưng con người có giấc mơ, tuy rằng mỗi sáng mở mắt ra, hay là mười năm, hai mươi năm mở mắt ra, chúng ta đã quên gần hết những giấc mơ rực rỡ của mình mất rồi. 

Em có nhớ bố mẹ, nhớ em không? Khi em về chơi Tết em mua cho em trai của em cái gì? Em của em có mừng không? Có chạy ra đầu làng đón chị, mở tung túi xách của chị, rồi đem chiếc xe hơi bằng nhựa chạy pin qua nhà hàng xóm để khoe với bạn không? Tôi có đến bốn người chị, một người anh. Anh chị tôi học ở Sài Gòn, học ở Hà Nội, đến Tết thường về nhà ăn Tết vài bữa, rồi lại đi. Tôi nhớ có năm, anh con nhà bác Hai tôi không có tiền về tàu, phải bám theo xe đò. Năm đó có tin xe đổ dưới đèo, hai mươi mấy người chết. Năm nào cũng có tin xe đổ dưới đèo, hai mươi mấy người chết. Tôi nhớ bác tôi xuống nhà tôi, ngồi trên bậc cửa, khóc. Bác tôi không có tiền cho anh tôi đi tàu, bác tôi khóc. Cha tôi cũng khóc. Hai ông già ngồi khóc trên bậc cửa trước nhà ngày ba mươi Tết. Tết nhất có vui vẻ gì đâu. Nhưng tôi có biết gì đâu. Con nít chẳng biết gì. Mà thật ra vậy cũng là điều hay. Ngày Tết em về chơi, chắc em của em mừng lắm. 

Em đã yêu thương ai chưa? Đã từng để ý ai chưa? Hồi nhỏ tôi thích một cô bạn cùng lớp, hiền lành, tóc dài, đeo kính. Hi. Thích vậy thôi chứ chẳng dám nói gì cả. À, có mấy lần tôi đi ngang qua nhà, nhìn lên cửa sổ sáng đèn mà tự hỏi không biết giờ này cô ấy đang làm gì. Thế thôi. Bây giờ thì cô bạn có đến hai mặt con rồi, vậy mà cũng đã gần hai mươi năm. "Cô bé tôi yêu giờ đã lấy chồng, béo tốt càu nhàu tẻ nhạt…" Mà không, đó không phải là yêu đương gì đâu. Cũng như em vậy, tình cảm của em đối với cậu bạn học giỏi, hát hay, vẽ đẹp, tóc tai bù xù ấy cũng không phải yêu. Thật ra yêu hay không đâu có chút gì quan trọng. Thỉnh thoảng tôi vẫn nhớ về cô bạn thuở nhỏ của tôi, thỉnh thoảng em vẫn nghĩ về cậu bạn thiếu thời của em, vậy chẳng phải đã đủ rồi sao?

Em có bao giờ buồn không? Khi buồn thì em làm gì? Khi buồn thì tôi viết cái gì đó, trong khi vẫn nghe cái gì đó. "Bao giờ tôi gặp em lần nữa, ngày ấy thanh bình chắc nở hoa…" Chẳng hạn thế. Người ta nói khi buồn thì đừng nghe nhạc buồn. Tôi thì làm ngược lại. Tôi biết giấu nỗi buồn đi đâu. Tôi biết trốn nỗi buồn đi đâu. Còn em thì sao? Khi buồn thì em làm gì? 

Em có bao giờ đọc sách không? Em có bao giờ đọc báo không? Về cái tin người Việt làm gái nhiều nhất Mã Lai ấy? Về cô bé không mặc áo ngực đang nổi tiếng xa gần ấy? Về ông chủ tịch vừa đi Mỹ, một người tù tuyệt thực, và người ta lại chia làm hai phe, chửi nhau như thường lệ? Tôi vẫn nghĩ, và tin rằng một xã hội sẽ tốt đẹp khi ai cũng có việc để làm, và ai cũng làm tốt công việc của mình. Thế mà tôi chờ mãi, sao vẫn chưa thấy gì tốt đẹp. Tôi phải chờ đến bao giờ nữa. Em phải chờ đến bao giờ nữa. Có thể em vẫn còn trẻ, nhưng mắt em đã quầng thâm rồi.

Rồi em có nghĩ đến tôi không? Lúc em ngước nhìn lên, em có nhận ra tôi không? Tôi đây mà. Nhà tôi ở đầu xóm, bố em từng gánh giúp mẹ tôi bó lúa, hồi lớp bảy tôi ngồi cách em một dãy bàn, tôi vẫn len lén liếc nhìn em. Em nhận ra tôi chứ? Em sẽ thông cảm cho tôi chứ? Em phải thông cảm cho tôi. Em phải tha thứ cho tôi. Tôi có làm được gì cho em đâu. Ở nơi đất khách quê người này, bắt gặp ánh mắt của em, ánh mắt của một người cùng quê hương xứ sở, mà một câu chào tôi cũng không nói được. Tôi để em ngồi lại giữa những con người xấu xí xa lạ và bẩn thỉu, họ làm nhục em, thầy cô, bố mẹ, bạn bè em, quê hương xóm làng em. 

Mà trời thì tạnh rồi chứ có mưa gì nữa đâu.

Dạy Con Kỹ Năng Sinh Tồn

Nhân đọc bài báo "Hành trình leo Fanxipan của "phượt nhí" 5 tuổi". Link và nội dung bài báo ở phía cuối note này.

Mình không chỉ trích, nhận xét tốt, xấu về việc làm của người cha, chỉ muốn nói về cách dạy trẻ kỹ năng sống.

Ở đây, mình hiểu là người cha muốn dạy cho con về kỹ năng sinh tồn (survival skills) chứ không đơn thuần là rèn luyện sức khỏe, song mình cho là anh chưa xác đúng kỹ năng sinh tồn cần thiết cho trẻ ở lứa tuổi của con anh - 5 đến 8 tuổi - là gì. Điều này còn tùy thuộc vào môi trường đứa trẻ đang sống, bởi vì rèn luyện cho chúng những kỹ năng này chẳng phải để chúng có thể tự lo cho thân ở những tình huống khó khăn mà chúng có khả năng sẽ gặp phải, mà trước tiên là ở ngay tại môi trường chúng đang sống hàng ngày đó sao ? 

Ở tuổi này, nhất và với trẻ đang sống ở một đô thị bình thường, mình cho rằng những kỹ năng dưới đây mới là cần thiết nhất.

1. Làm gì khi bị lạc ?

- Dặn trẻ dừng ngay tại điểm mình bị lạc.

Lúc mình được 4 tuổi, bố hay dẫn mình đi ăn quà vặt, đi chơi vào mỗi sáng chủ nhật. Có lần, mình bị lạc ngay ở đoạn trước cổng chợ. Người qua lại đông kinh khủng, mình hoàn toàn mất phương hướng vì mình bé tẹo, lọt thỏm giữa rừng người, nhưng mình nhớ lời ông dặn là khi bị lạc thì luôn đứng yên ở chỗ bị lạc, không được tự ý đi lang thang. Mình đang mếu máo thì ông quay ngược lại và tìm thấy mình. Điều này, mình đã nhắc lại với các con.

- Nếu tìm sự giúp đỡ thì đối tượng có thể tin tưởng là những người mặc đồng phục như cảnh sát, nhân viên an ninh, nhân viên của địa điểm mình đang bị lạc (như siêu thị, khu vui chơi... ).

Một lần, nhà mình chờ chuyển tiếp ở một sân bay, thời quan quá lâu nên việc để mắt liên tục đến chúng trở nên rất mệt mỏi, loáng một cái con biến mất khỏi tầm mắt. Hắn đã biết túm lấy một cô mặc đồng phục, nhân viên trong sân bay để được họ lên loa thông báo cho bố mẹ tới nhận.

- Mẹo vặt giúp con gây tiếng ồn khi bị lạc (trường hợp trẻ không có điện thoại).

Khi cho con đi chơi ở những khu vui chơi quá rộng, người đông, khó tìm được nhau, giống như Disney Land chẳng hạn, bố mẹ nên bỏ vào túi con một chiếc còi đồ chơi để chúng có thể thổi khi lạc bố mẹ hoặc rơi vào tình huống bị làm cho sợ hãi.

2. Dạy chúng cách xem bản đồ.

3. Dạy chúng bơi.

4. Dạy chúng cách sơ cứu như rửa vết thương, khử trùng vết thương, dán băng y tế đơn giản...

5. Ở nhà một mình.

Nguyên tắc là không được mở cửa cho bất cứ ai trừ bố mẹ nhưng nếu thấy có người có vẻ cố tình rình rập ở cửa để vào nhà thì trẻ nên bật TV thật lớn, gây tiếng ồn trong nhà để kẻ lạ mặt nghĩ trong nhà có người lớn. 

6. Khi bố mẹ gặp sự cố như bất tỉnh, tai nạn. 

Ở tủ lạnh, mình luôn treo một list số điện thoại quan trọng như xe cấp cứu, cứu hỏa, cảnh sát... Dạy trẻ cách gọi điện tới số gọi cấp cứu khi cần, nếu dùng điện thoại di động thì để loa để vừa nói được, vừa có thể giúp đỡ bố/mẹ, người đang ở trong trạng thái bị thương chẳng hạn.

7. Xác định thực phẩm nào ăn được trong trường hợp cần sống sót.

Không phải đi đâu xa, thiết thực nhất là ngay tại trong nhà, nhiều trẻ ở thành phố hoàn toàn lúng túng khi bị đói  lúc chỉ có một mình. Trước đây có trường hợp một bé tuổi mẫu giáo đã sống sót khi bị bỏ quên trong nhà nhiều ngày nhờ biết tự mở tủ lạnh, lôi tất cả những thứ có thể ăn được như trứng sống ra ăn. Trẻ em ở phố hầu hết ít để ý tới điều này. Thậm chí, tụi trẻ như con mình, sinh ra ở Thụy Sĩ, từ bé tới giờ chỉ uống nước chai Evian, còn không có thói quen uống nước ở vòi hay đun nước máy sôi lên để uống, vì thế, rất thường xuyên mình phải nhắc chúng đừng quên là nếu có lúc nào nhà hết nước chai, các con phải biết là nước vòi dùng được hoặc tìm kiếm ở những nguồn khác trong trường hợp đặc biệt, như mở ấm nước điện vẫn đang còn nước, dùng đá trong tủ lạnh làm tan chảy, để ý các loại đồ ăn khô có thể ăn được có trong các hộc tủ, đồ ăn sống trong tủ lạnh...

Dạy chúng xác định thực phẩm trông như thế nào là đã hỏng, mốc, không còn có thể ăn được (trong sinh hoạt hàng ngày).

Nếu ai sống ở môi trường có đất đai, gần thiên nhiên thì dạy con cách nhận diện, xác định nguồn thực phẩm từ cây quả, thảo dược.

8. Dạy chúng về các thao tác thoát hiểm khi có hỏa hoạn, có động đất, trong trường hợp nguy cập nhất, phải lánh nạn thì cố gắng nhặt theo thứ cần kíp nhất, như điện thoại, chai nước (đồ ăn, đèn pin, nếu có thể), vật dụng nào gây tiếng ồn như còi (đồ chơi bình thường bố mẹ vẫn rất ghét ý lại rất có ích trong nhiều trường hợp đấy nhé).

9. Dạy chúng cách đi đường một mình an toàn.

Tụi trẻ nhà mình bắt đầu tự đi học bằng các phương tiện công cộng hoặc tự đi lại trong thành phố bằng taxi từ lớp 3, vì thế, dặn chúng nhận diện phương tiện như biển số xe, tên công ty xe, những tòa nhà hay biển hiệu quan trong trên con đường lạ chúng đi qua là rất cần thiết, ngoài ra, chúng cần mang theo điện thoại và đảm bảo là không được chơi games đến vạch pin cuối cùng. 

Khi về Việt Nam, mình dặn chúng ở trường hợp bị lạc mà không có điện thoại trên người, không vội vàng túm lấy người lạ để xin giúp đỡ mà vì môi trường sống ở VN không an toàn như ở Sing, nên bình tĩnh quan sát và đi vào một nhà hàng, cửa hiệu nào nhìn đàng hoàng, có vẻ tin cậy được nhất, ngồi đó và gọi nhờ điện thoại ở lễ tân cho người nhà.

Đối với trẻ nhỏ tuổi như chúng, dạy tự vệ không quan trọng bằng việc phòng tránh mối nguy hiểm, vì chúng quá nhỏ, nếu gặp kẻ gian là người lớn thì chúng khó mà chống cự được, vì vậy cần :

- Dặn con  cố gắng tránh đi vào toilet ở nơi công cộng một mình, nếu có bạn đi cùng thì cũng không la cà lâu ở bên trong. Nếu có anh, chị, em thì luôn đi với nhau, trông chừng nhau ở những nơi thế này. 

- Dạy trẻ không nhận bất cứ món đồ ăn nào từ người lạ, không nói chuyện. Ở trường, ngoài giáo viên ra, con không được tiếp nhận và tin vào bất cứ một thông tin gì khác lạ so với thường ngày mà không tự miệng bố mẹ dặn dò.

- Trường hợp bỗng bị kẻ nào lôi đi mà không thể bỏ chạy được vì bị túm giữ thì kháng cự bằng cách đu chặt lấy chân kẻ gian, cố gắng nằm xoài ra đất, dùng sức nặng của cơ thể mình víu xuống và kêu gào hết sức có thể, để cản trở việc kẻ gian di chuyển (như lôi vào xe).

10. Nếu có điều kiện thì tiếp đến, mới dạy chúng những kỹ năng khác, ít khẩn cấp hơn như nhóm lửa, cách làm chín thực phẩm một cách đơn giản, mở nắp hộp đồ ăn (ở nước ngoài), cách dùng tấm khăn, vải để lọc nước bẩn và đun chín ở trường hợp bị khát ở nơi không có nước sạch, cách dựng lều hoặc che phủ kín toàn thân để ngủ mà không bị muỗi... 

Bố mẹ cũng có rất nhiều điều phải học để bảo vệ con mình trước khi dạy con mình những kỹ năng sống sót cần thiết đấy. Một ví dụ nhỏ thế này. Mình nhớ đã từng xem phóng sự về một vụ trẻ con bị bắt cóc ở một khu vui chơi. Kẻ bắt cóc đã nhanh tay thay đồ cho đứa trẻ. Nhân viên an ninh của khu vui chơi đã được huấn luyện cho những công việc này nên họ đã chặn tất cả các cửa và dặn cha mẹ đứa trẻ là phải chú ý tới đôi giầy của mỗi đứa trẻ để nhận diện con chứ đừng nhìn lướt qua quần áo, vì kẻ bắt cóc thường chỉ kịp thay quần áo chứ ít chú ý tới giầy dép. Thật là một kinh nghiệm hữu ích.

Tóm lại, việc cho trẻ ở tuổi hai bé leo lên Fanxipan để rèn luyện về kỹ năng sống sót, không thực sự cần thiết mà hiệu quả giáo dục không cao. Ở chuyến đi này, các bé chỉ rèn được thể lực cho một chuyến đi đường trường, địa hình nguy hiểm, mà điều này thì anh hoàn toàn có thể dạy được cho con ở những chuyến đi nhẹ nhàng hơn như Sapa, Mộc Châu. Mình vẫn cho các con đi trekking vài ngày dưới trời mưa và lạnh  hoặc lên núi ở độ cao vài nghìn mét, -15 độ, nhưng mình cho chúng đi như một chuyến du lịch, để thăm xem, khám phá bình thường và luôn ở điều kiện an toàn tuyệt đối (không có những đoạn đường nguy hiểm), chứ không phải đi với chủ ý bắt chúng phải rèn luyện, nếu chúng có học được gì đó từ những chuyến đi này thì tốt cho chúng. Ngoài ra, điều quan trọng là trẻ phải hiểu được mục đích của chuyến đi và thích thú với nó, tuyệt đối không được bắt ép con làm theo. 

http://vietnamnet.vn/vn/doi-song/133980/hanh-trinh-leo-fanxipang-cua--phuot-nhi--5-tuoi.html

(Người Hay Ăn)